O. Marian Zawada OCD
Boży ogród pośród miasta. 100-lecie klasztoru Karmelitów Bosych przy ul. Rakowickiej w Krakowie
Kilka miejsc w Krakowie jest naznaczonych obecnością zakonu Karmelitów Bosych: kościół Niepokalanego Poczęcia NMP, szpital św. Łazarza przy ul. Kopernika oraz Muzeum Archeologiczne przy ul. Poselskiej to zabudowania dwóch pierwszych siedzib klasztorów karmelitów bosych w Krakowie.
W roku 2005 polscy karmelici bosi obu prowincji – krakowskiej i warszawskiej – świętowali 400-lecie obecności Zakonu w Polsce. Pierwszym miastem, którego mieszkańcy ujrzeli duchowych synów św. Teresy od Jezusa i św. Jana od Krzyża był Kraków. Na fundację klasztoru w Krakowie przybyli zakonnicy z Włoch i Hiszpanii w roku 1605.
Pierwotna lokalizacja drewnianego kościoła i klasztoru na przedmieściu Krakowa, za Bramą św. Mikołaja, okazała się niezdrowa i zbytnio narażona na wylewy Wisły i Promnika. W latach 1634-1683 wzniesiono klasztor pod tym samym wezwaniem, tj. Niepokalanego Poczęcia NMP. Został on zbudowany na zdrowszym, wyżej położonym terenie. Konsekrowany w roku 1683. Klasztor został zamieniony na szpital w 1787 roku.
Drugi kościół i klasztor karmelitów bosych w Krakowie pod wezwaniem św. Michała i św. Józefa (obecnie siedziba Muzeum Archeologicznego) powstał w latach 1611-1636. Po kasacie Zakonu budynki klasztorne zostały przejęty przez władze austriackie w celu utworzenia w nim więzienia i sądu w 1797 roku.
Karmelici Bosi od początku swojej obecności w Polsce przekazywali wiernym i duchowieństwu skarby duchowości karmelitańskiej. Pierwszy polski karmelita bosy – o. Andrzej Brzechwa przełożył w XVII w. dzieła św. Jana od Krzyża na język łaciński, przez co w znacznym stopniu przyczynił się do rozpowszechnienia znajomości doktryny karmelitańskiego doktora mistycznego.
W granicach Państwa Polskiego przed rozbiorami powstało 27 klasztorów. Do najbardziej znaczących należały: klasztor w Wilnie z sanktuarium Matki Boskiej w Ostrej Bramie, w Berdyczowie na Ukrainie, w Warszawie na Krakowskim Przedmieściu, w Czernej – klasztor eremicki. Wszystkie, oprócz klasztoru w Czernej, spotkał podobny los jak klasztory w Krakowie: zostały zamknięte przez władze zaborcze.
HISTORIA
I. Początki, czyli zakwitanie małej gałązki
Początki klasztoru na Rakowickiej zrodziły się z troski sióstr karmelitanek bosych z klasztoru przy ul. Łobzowskiej, które uruchomiły niezbędne fundusze i pozwolenia z Wiednia (decyzja Definitorium Prowincji Austriackiej z dnia 1 czerwca 1905) i Lwowa (maj 1906) przypieczętowane przez kard. Jana Puzynę dnia 23 listopada 1906 roku.
Inicjatywy budowlanej podjął się Kazimierz Brzeziński, budowniczy krakowski, a ze strony zakonu o. Andrzej Gdowski z Czernej. Opiekę nad nową placówką przejął o. Chryzostom Lamoś, który wraz z o. Anzelmem Gądkiem, br. Bogumiłem Mazurkiem oraz tercjarzem br. Gerardem utworzyli pierwszą strukturę personalną klasztoru. Zatem po 112 latach karmelici bosi wrócili do Krakowa, osiadłszy na miejscu dnia 6 grudnia 1909 r., kiedy to ukończono część klasztorną dla 36 zakonników. Oficjalnie klasztor erygowano 26 stycznia 1911 roku.
Na tę okazję s. Rafaela z klasztoru karmelitanek bosych na Łobzowie napisała wiersz:
Dziś radosne wznosim pienia,
Dziś korona Bożych łask,
Dzisiaj Karmel opromienia
Nowa chwała, nowy blask.
Boża wzniosła się forteca
Ziemski światu przybył raj,
Niech ogrzewa, niech oświeca,
Całe miasta, cały kraj.
Karmel polski się zieleni,
Nowa gałąź rzuca cień,
Lecz gałązka ta się zmieni
W macierzysty kiedyś pień.
W bujne się okryje liście
I świętości wyda kwiat.
Karmel polski w niej odzyszcze
Świetność dawnych swoich lat.
Co za dźwięki ja to słyszę?
Jak głęboki, wielki ton.
Stary Zygmunt się kołysze.
Dzwoń Zygmuncie, dzwoń dziś, dzwoń!
Dawneś sobie wspomniał czasy
Bohaterskich, wielkich snów –
Dzwoń przez pola, dzwoń przez lasy:
Karmel polski zakwitł znów.
Pod płaszczem Niepokalanej
U stóp której starty wąż,
Rośnie Karmel ukochany
Rośnie w niebo, rośnie wciąż.
Dawnych się trzymając wzorów
W świętych Ojców krocząc ślad,
Naszych Ojców Fundatorów
Już podziwia cały świat!
O Tereso, nasza Matko,
Dziś do dziatek twoich spiesz.
Z wieczną raduj się gromadką
Z nią się wesel, z nią się cisz!
Oczu twoich zwróć źrenicę,
Świętą ku nam nachyl skroń,
Spójrz i nawiedź tę winnicę,
Którą twa szczepiła dłoń!
W kronice klasztornej z grudnia 1909 czytamy, że w naszym klasztorze ustalono następujące horarium, czyli porządek dnia:
4.30 pobudka
4.45 – pryma i tercja
5.00-6.00 medytacja, Msza św.
11.30 seksta i nona, rachunek sumienia, obiad, rekreacja, nieszpory.
17.00-18.00 medytacja wieczorna.
Kolacja, krótka rekreacja, rachunek sumienia, modlitwy wieczorne, kompleta i matutinum.
II. Pierwsze osobistości
o. Jan Chryzostom od Wniebowzięcia NMP (Mikołaj Lamoš) – urodził się w Kurowicach na Morawach. Studiował prawo. Powołany do wojska austriackiego brał udział w okupacji Bośni. Doświadczenie wojny przeciwko broniącym swej niezależności Bośniakom wstrząsnęło nim i skierowało myśli ku Bogu. Wstąpił do seminarium duchownego w Ołomuńcu i przyjął święcenia kapłańskie w 1886 r. Po dwóch latach pracy kapłańskiej wstąpił do Karmelu w Grazu. Przebywał kolejno: w Grazu, w Linzu, w Raab, Budapeszcie i w Czernej. W 1898 posłany na fundację w Wadowicach został pierwszym przeorem tegoż klasztoru. W latach 1900-1903 oraz 1906-1909 był prowincjałem Prowincji Austriackiej. W 1909 został mianowany pierwszym przełożonym nowej placówki w Krakowie. W 1911 mianowany wikarym prowincjalnym Semiprowincji Polskiej przebywał jeszcze w Krakowie do 1914 r. a następnie w klasztorze w Wadowicach. Stamtąd przewieziono go do szpitala bonifratrów w Krakowie, ale wskutek postępującej choroby został umieszczony w klasztorze krakowskim. „Na trzy dni przed śmiercią, to jest 12 sierpnia, dopytywał się o dzień, a potem rzekł: No, ten to (to było jego powiedzonko), to już niedługo; poniedziałek…, wtorek…, a potem Wniebowzięcie Matki Najświętszej; już niedługo będziecie się ze mną trapić. Tak rzeczywiście się stało. Dwie godziny przed północą 14 sierpnia 1928 roku zasnął w Panu, by iść śpiewać jutrznię już u stóp Wniebowziętej.” Zmarł w Krakowie w 1928 r.
o. Anzelm od św. Andrzeja Corsini (Maciej Gądek) – ur. w 1884 r. w Marszowicach. Wstąpił do internatu w Wadowicach, gdzie zetknął się ze św. o. Rafałem Kalinowskim, a następnie do nowicjatu w Czernej w 1901 r. Studia rozpoczął w Wadowicach, skąd został przez o. Generała wysłany na studia w Rzymie, gdzie po ukończeniu studiów otrzymał święcenia w 1907 r. W 1909 r. został skierowany na nową fundację w Krakowie, otrzymując zadanie uporządkowania biblioteki podarowanej Zakonowi przez ks. prał. Ścisławskiego z Petersburga. Od 1910 r. mianowany wychowawcą kleryków. W 1915 po zajęciu klasztoru krakowskiego przez wojsko przebywał w Wiedniu, gdzie między innymi zajmował się formacją duchową bł. o. Alfonsa Mazurka. W 1920 r. podczas kapituły generalnej został wybrany na pierwszego prowincjała wskrzeszonej Prowincji Polskiej. W 1921 r. założył Zgromadzenie Karmelitanek Dzieciątka Jezus. Od 1925 przez ponad dwadzieścia lat był rektorem międzynarodowego kolegium karmelitów bosych w Rzymie pełniąc jednocześnie urząd definitora (radnego) generalnego. Papież Pius XI mianował o. Anzelma wizytatorem wszystkich seminariów w Polsce w latach 1936-37 a następnie kilku kolegiów teologicznych w Rzymie. W 1947 r. o. Anzelm Gądek powrócił do Polski. Trzykrotnie był jeszcze wybierany na urząd prowincjała. Z ojcowską miłością troszczył się o wysoki poziom duchowy i intelektualny swoich podwładnych. Zajął się też gruntowną formacją duchową założonego przez siebie Zgromadzenia Karmelitanek Dzieciątka Jezus. Ostatnie 10 lat życia spędził w klasztorze w Łodzi. Prowadził wówczas specyficzne apostolstwo: piórem, modlitwą i cierpieniem. Wyznał kiedyś: “Całe życie ćwiczyłem się w miłości Dzieciątka Jezus”. Jego życie było dla współbraci budującym świadectwem miłości bliźniego, wierności regule zakonnej, pokory i cierpliwości. Zmarł w opinii świętości w Łodzi dnia 15 października 1969 r., gdzie jego doczesne szczątki, po ekshumacji, spoczywają w przedsionku kościoła Karmelitów Bosych. Proces beatyfikacyjny o. Anzelma Gądka rozpoczął się w Archidiecezji Łódzkiej 2 lutego 2002 r.
Br. Bogumił od św. Jozafata (Jan Mazurek) – urodził się w Baranowie koło Lubartowa w 1874 r. W młodości odbył pielgrzymkę do Ziemi Świętej, na którą przeznaczył większą część swojego spadku rodzinnego. Być może nawiedzenie Góry Karmel rozpaliło w nim pragnienie wstąpienia do Zakonu karmelitów bosych. Do Karmelu wstąpił w 1901 r. W 1907 w Wadowicach sprawował opiekę nad chorym św. o. Rafałem Kalinowskim. Opiekował się nim aż do śmierci. W 1909 wysłany został na nową fundację do Krakowa. Po zajęciu prawie całego klasztoru przez wojska austriackie w 1915 r. został przeniesiony do Czernej i mianowany ekonomem folwarku w Paczółtowicach. O. Kajetan Furmanik, który spisał żywoty wielu zmarłych braci z naszej prowincji, zanotował: „Brat Bogumił pozostanie mi w pamięci na zawsze ,jak przechodził po polach dworskich w Paczółtowicach, zostanie mi jego postać wśród łanów zbóż w pięknym krajobrazie mojej wsi rodzinnej”. Zmarł w Czernej w 1960 r.
III. Wznoszenie i poświęcenie
Budowa kościoła, w stylu neogotyckim, według projektu Tadeusza Stryjeńskiego, w pierwszej fazie obejmowała prezbiterium i krótką nawę oraz kaplicę Matki Boskiej Ostrobramskiej. Zainstalowanie dzwonów i organów zakończyło pierwszy etap prac w 1910 roku. Ukończono je w okrojonym projekcie, pod kierownictwem Franciszka Mączyńskiego. Kościół został poświecony przez biskupa krakowskiego Anatola Nowaka w dniu 5 grudnia 1910 r.
Przyjęto następujący porządek Mszy św.: powszedni – 5.30, 7.00, 8.00, oraz świąteczny: 5.30, 7.00, 9.00, 11.00. O 16.00 śpiewano nieszpory.
W roku 1913 dobudowano zachodnie skrzydło klasztoru, a w następnym 1914 r. zabrano się do wykończenia budynku, jednak z powodu wybuchu I wojny światowej nie ukończono tej części budowy. Niedokończony klasztor zajęło wojsko austriackie a w ogrodzie urządzono zaplecze gospodarcze. Po wojnie cały kompleks wymagał gruntownego remontu.
W lipcu 1929 roku, po zawiązaniu się „Komitetu św. Teresy”, przystąpiono do rozbudowy kościoła pod kierunkiem architekta Franciszka Mączyńskiego. Organy do dużo większej wówczas świątyni zakupiono w 1931 roku w Fabryce Organów Braci Rieger w Karniowie. Ukończoną świątynię konsekrował ks. biskup Adam Stefan Sapieha w dniu 11 września 1932 roku.
IV. Lata trudu i nadziei
Od początku wskrzeszenia Polskiej Prowincji Karmelitów Bosych w 1920 r. aż do 1978 r. jej przełożeni (prowincjałowie) rezydowali przy ul. Rakowickiej.
Dnia 4 stycznia 1949 odwiedził wspólnotę karmelitańską zupełnie niespodziewanie ks. biskup Stefan Wyszyński, dopiero co mianowany Prymasem Polski. Wszedł do zakrystii przez kościół zaraz po ostatniej Mszy św. Ubrany w zwykłą sutannę, nie od razu rozpoznany przez zakrystiana, z całą prostotą poprosił o możliwość spotkania z ojcem przeorem. Nominacja na prymasa nie była jeszcze oficjalnie ogłoszona, więc na zakończenie spotkania ze wspólnotą ks. Prymas powiedział: „Skoro wiecie już o tym, to módlcie się za mną grzesznikiem”. Na pożegnanie udzielił błogosławieństwa. Ojcowie chcieli zamówić taksówkę, lecz ks. Prymas podziękował i odjechał tramwajem.
31 maja 1949 roku rozpoczęto budowę sali św. Anny i przebudowę furty, nadając jej dzisiejszy wygląd.
W 1954 roku, z okazji Roku Maryjnego, dokonano renowacji obrazu z ołtarza głównego przedstawiającego postać Maryi czy Niepokalaną Dziewicę. Z tej okazji 21 listopada dwadzieścia pięć zakonów i zgromadzeń męskich w naszym kościele złożyło hołd Maryi Dziewicy.
Dnia 4 listopada1963 roku o 7.00 do naszego ogrodu weszła ekipa Ludowego Wojska Polskiego i zaczęła prace nad linią tramwajową i pętlą trasy Nowa Huta – Dworzec Główny.
W 1982 roku klasztor zaproponował miastu wspólne przeżywanie 400-letnej rocznicy śmierci św. Teresy od Jezusa, organizując Tydzień Terezjański. Zaproszono znakomitych profesorów uczelni krakowskich, a poezję recytowała p. Monika Rasiewicz. Wydano na tę okazję książkę o. Eugeniusza od Dzieciątka Jezus – „Chcę widzieć Boga”.
W tymże 1982 roku przeor, o. Mariusz Jaszczyszyn odnowił wnętrze kościoła, zlecając prace malarskie ścian firmie Juliana Gąsiora.
W związku z przemianami społecznymi (stan wojenny) narasta ilość spowiadających się. Najchętniej posługę sakramentu pojednania pełni o. Paulin Ogorzelec, ceniony spowiednik. Odchodzi do Pana w lutym 1983 roku, po 32 latach wiernej służby w konfesjonale.
Rok 1983 przynosi chwałę Karmelowi polskiemu. 22 czerwca na Błoniach Krakowskich Jan Paweł II beatyfikuje ojca Rafała Kalinowskiego wraz z bratem Albertem Chmielowskim. Przybywa o. Generał, kard. Ballestrero, goście z Jugosławii, Węgier, Włoch, Francji, Niemiec. Kościół przeżywał „oblężenie” konfesjonałów.
W dniach 21-24 listopada tego roku, klasztor wraz z siostrami albertynkami, parafianami i mieszkańcami Krakowa, włączył się we wspólne dziękczynienie za beatyfikację o. Rafała Kalinowskiego i brata Alberta Chmielowskiego pod przewodnictwem ks. bpa Albina Małysiaka i ks. kard. Franciszka Macharskiego.
Program artystyczny wykonali aktorzy krakowscy Monika Rasiewicz i Krzysztof Globisz. Wtedy też poświęcono tablicę pamiątkową i relikwiarz w miejscu dotychczasowego spoczynku doczesnych szczątków bł. Alberta w kruchcie kościoła. Św. Albert Chmielowski wraz ze św. Rafałem Kalinowskim, we wspólnym poszukiwaniu dróg miłości, zbratali się na wiele lat. Ich obrazy, wykonane przez Adama Suzina, zawisły w kościele naprzeciw siebie 23 października 1982 roku.
Św. Rafał – Józef Kalinowski urodził się 1 września 1835 r. w Wilnie.
Pochodził ze szlacheckiej rodziny herbu Kalinowa. Kształcił się w Instytucie Szlacheckim i w szkole rolniczej w Hory-Horkach. Po studiach w Wilnie i w wojskowo inżynieryjnych w Petersburgu w 1856 r. zdobył tytuł inżyniera oraz stopień porucznika. W powstaniu styczniowym na Litwie przyjął funkcję ministra wojny za co aresztowano go 24 marca 1864 i skazano na karę śmierci. W wyniku starań rodziny karę śmierci zamieniono na 10 lat katorgi na Syberii, w Nerczyńsku, w Usolu, w Irkucku i w Smoleńsku.
W maju 1874, po zwolnieniu z wygnania, został w Paryżu wychowawcą księcia Augusta Czartoryskiego. W 1877 wstąpił do zakonu Karmelitów Bosych w Grazu w Austrii, przyjmując imię zakonne Rafał od św. Józefa. Święcenia kapłańskie otrzymał 15 stycznia 1882. Piastował urząd przeora w Czernej oraz w Wadowicach.
Zmarł zm. 15 listopada 1907 r. po 11 miesiącach choroby w klasztorze w Wadowicach, którego był budowniczym i przeorem w latach 1892–1894, 1897–1898 oraz w 1906. Został pochowany na cmentarzu klasztornym w Czernej.
22 czerwca 1983 w Krakowie Jan Paweł II beatyfikował o. Rafała Kalinowskiego. Kanonizacja bł. Rafała Kalinowskiego dokonała się 17 listopada 1991 w Rzymie. Karmelici bosi w Polsce zawdzięczają Rafałowi Kalinowskiemu odnowienie Zakonu w Polsce i pogłębienie życia duchowego w nawiązaniu do pierwotnej doktryny założycieli Zakonu – św. Teresy i św. Jana od Krzyża.
W dniu 8 kwietnia 1990 roku bracia klerycy wystawili w teatrze „Bagatela” misterium Męki Pańskiej. Było to artystyczne wydarzenie.
W dniach 20-30 września 1990 roku odbyła się poszerzona Rada Generalna w naszym klasztorze. Klasztor wypełnił się po brzegi obcokrajowcami.
Dnia 16 czerwca 1999 roku wraz ze społecznością Akademii Ekonomicznej Karmelici bosi witali Jana Pawła II, który zechciał wjechać naprzeciw naszego klasztoru, na teren uczelni jadąc na Cmentarz Rakowicki, by odwiedzić grób rodziców. Wypowiedział wtedy znane słowa o symbolicznym znaczeniu sąsiedztwa ekonomii i Karmelu: „Zawsze zastanawiałem się nad tym, skąd ta koniunkcja — z jednej strony karmelici bosi, z drugiej akademia. Ekonomia na bosaka… ale oni są też trzewiczkowi, nie całkiem bosi”.
Być może jest to głęboko symboliczne, że dwa rodzaje ekonomii, doczesnej i wiecznej, łączy droga, która wiedzie na cmentarz. Te trzy punkty odniesienia wyrażają najpełniej prawdę o człowieku, swoiste triangulum (łac. trójkąt). Mądrze powiązane, wyznaczają współrzędne życia: doczesność, śmierć, wieczność.
Z okazji 400-lecia obecności Zakonu Karmelitów Bosych w Polsce w listopadzie 2005 roku „Capella Cracoviensis” wykonała w naszym kościele „Nieszpory karmelitańskie” J.F. Haendla. Z tej samej okazji w Auli Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego odbyło się sympozjum naukowe na temat: „ Cztery wieki Karmelitów Bosych w Polsce” zorganizowane przez Wyższe Seminarium Duchowne Karmelitów Bosych w Krakowie przy współpracy Uniwersytetu Jagiellońskiego i Papieskiej Akademii Teologicznej. Dla uczczenia tej rocznicy został nakręcony film dokumentalny w reż. B. Stanowskiej-Cichoń: „W Czernej i w Ostrej Bramie ” emitowany w TVP Kraków.
W związku ze setną rocznicą śmierci o. Rafała Kalinowskiego odbyła się prapremiera oratorium pt. “Św. Rafał Kalinowski – Pielgrzym Boży” skomponowanego na tę uroczystość przez Juliusza Łuciuka. W utworze kompozytor starał się wyeksponować momenty zwrotne w życiu przyszłego Świętego Karmelu, oficera, inżyniera, powstańca, Sybiraka, wychowawcy i kapłana-zakonnika w jednej osobie. Tekst oratorium powstał na podstawie książki o. Sykstusa Adamczyka OCD „Niespokojne serce”.
Senat Rzeczypospolitej Polskiej, podczas 39. posiedzenia, przyjął uchwałę w sprawie uznania św. o. Rafała Józefa Kalinowskiego za wzór patrioty, oficera, inżyniera, wychowawcy i kapłana – zakonnika.
W stulecie śmierci św. ojca Rafała Senat RP uznał św. Rafała Kalinowskiego za godny naśladowania wzór Polaka bez reszty oddanego sprawom Ojczyzny, budującego fundamenty narodu, w oparciu o jego moralną przemianę, poszukującego jedności społecznej. Senat RP zwrócił się również z apelem do wszystkich środowisk, zwłaszcza związanych z zachowywaniem kultury narodowej, do kręgów wojskowych oraz wychowawczo-oświatowych o życzliwe upowszechnianie i popularyzowanie postaci św. ojca Rafała Józefa Kalinowskiego – patrona Sybiraków i wojskowych, szkół i stowarzyszeń – którego tak wysoko cenił Ojciec Święty Jan Paweł II. W liście postulacyjnym z 1964 tak pisał o Józefie Kalinowskim: Sługa Boży mógłby bowiem być patronem ludzi z wszystkich warstw: dla młodych stanowiłby przykład życia chrześcijańskiego w codziennym trudzie; dla wojskowych – przykład mocy i odwagi wojskowej połączonej z cnotami chrześcijańskimi; dla kapłanów – przykład modlitwy i umartwienia, ożywionych zapałem apostolskim; dla wychowawców – przykład rozwagi i miłosierdzia wobec ubogiej młodzieży; dla wszystkich bez różnicy – wspaniały przykład żarliwej miłości Boga cudownie złączonej z miłością ziemskiej ojczyzny.
V. Wojtyła w Karmelu
W roku 1942 roku młody Karol Wojtyła wziął udział w obchodach czterechsetnej rocznicy urodzin św. Jana od Krzyża. Wtedy też – jak relacjonują świadkowie – po raz pierwszy wyraził swoją wolę wstąpienia do Zakonu. Spotkał się z o. Pawłem Gutem i ze studenckiej biblioteki wypożyczył dzieła św. Jana od Krzyża. Wrażliwy na słowo, w szczególny sposób zainteresował się poezją Doktora Mistycznego. Wtedy też o. Józefowi Prusowi, ówczesnemu prowincjałowi karmelitów bosych, w wielkim sekrecie zdradza pragnienie wstąpienia do naszego zakonu. Ponieważ z powodu wojny nowicjat w Czernej był zamknięty, prowincjał poradził poczekać na zakończenie wojny.
Innym powodem pojawiania się w Klasztorze na Rakowickiej była praca magisterska na temat: Pojęcia środka zjednoczenia duszy z Bogiem w nauce św. Jana od Krzyża. Po konsultację w tej materii zwraca się do o. Bernarda Smyraka, pracującego właśnie nad nowym przekładem pism św. Jana od Krzyża.
Tuż po zakończeniu wojny, w połowie 1945 roku, prosi jeszcze raz o przyjęcie, spotykając się z o. Leonardem Kowalówką. W książce Dar i Tajemnica Jan Paweł II wspomina: „Odwiedzałem ich, a raz nawet odprawiłem u nich swoje rekolekcje zamknięte, korzystając z pomocy O. Leonarda od Matki Bożej Bolesnej (który później przetłumaczył jego dzieło o św. Janie od Krzyża z łaciny). W pewnym okresie zastanawiałem się nawet, czy nie powinienem wstąpić do Karmelu. Wątpliwości rozstrzygnął Książę Kardynał Sapieha w sposób sobie właściwy, mówiąc krótko: ‘Trzeba najpierw dokończyć to, co się zaczęło’.”
Później, jako pasterz kościoła krakowskiego, bywał z okazji różnych uroczystości religijnych, bierzmowania, a szczególnie zapisała się w pamięci klasztoru obecność na 50-lecie powstania wspólnoty – 8 grudnia 1959 roku.
VI. Przełożeni klasztoru przy ul. Rakowickiej
O. J. Chryzostom od Wniebowstąpienia (Mikołaj Lamoś) 1909-1912
O. Ignacy od św. Teresy (Franciszek Bylica) 1912-1915
O. Ignacy od św. Teresy (Franciszek Bylica) 1915-1917
O. Antoni od Dzieciątka Jezus (Andrzej Foszczyński) 1917-1918
O. Ignacy od św. Teresy (Franciszek Bylica) 1918-1920
O. Mikołaj od Niepokalanego Poczęcia NMP (Jiittner) 1920-1924
O. Antoni od Dzieciatka Jezus (Andrzej Foszczyński) 1924-1927
O. Jan Kanty od św. Teresy (Alojzy Osierda) 1927-1930
O. Józef od MB z Góry Karmel (Jan Prus) 1930-1933
O. Franciszek od Nawiedzenia NMP (Ignacy Kozicki) 1933-1936
O. Ireneusz od NMP (Stanisław Oskwarek) 1936-1939
O. Gabriel od MB Bolesnej (Józef Klimowski) 1939-1942
O. Paweł od św. Piotra (Władysław Gut) 1942-1946
O. Bogusław od Miłosierdzia Bożego (T. Woźnicki) 1946-1948
O. Walerian od św. Teresy (Franciszek Ryszka) 1948-1954
O. Jan Chrzciciel od Jezusa Maryi (St. Kołaczek) 19541957
O. Marian od Najświętszego Serca Jezusa (Romuald Warakomski) 1957-1960
O. Bazyli od św. Anzelma (St. Jabłoński) 1960-1963
O. Konstantyn od Trójcy Św. (Władysław Patecki) 1963-1966
O. Remigiusz od Trójcy Św. (Józef Czech) 1966-1969
O. Roman od Ran Pana Jezusa (Roman Pająk) 1969-1972
O. Roman od Ran Pana Jezusa (Roman Pająk) 1972-1975
O. Dominik od MB Różańcowej (Eugeniusz Wider) 1975-1978
O. Mariusz od Wniebowziętej (Józef Jaszczyszyn) 1978-1984
O. Teofil od św. Jana od Krzyża (Stanisław Kapusta) 1984-1987
O. Bogdan od Dzieciątka Jezus (Dec) 1987-1990
O. Anastazy od św. Eliasza (Stanisław Gęgotek) 1990-1993
O. Stefan od Najświętszego Sakramentu (Władysław Skórnóg) 1993-1999
O. Andrzej od Krzyża (Ruszała) 1999-2002
O. Mateusz od św. Józefa (Józef Więcek) 2002-2005
O. Mateusz od św. Józefa (Józef Więcek) 2005-2008
O. Rafał od Niepokalanego Serca NMP (Myszkowski) 2008-2011
O. Jarosław od Zmartwychwstałego (Janocha) 2011-2014
O. Marian od Niepokalanego Serca Maryi (Zawada) 2014-
VII. Miejscowe powołania
Klasztor znajduje się na terenie parafii św. Mikołaja. Z tej parafii wstąpiło do Zakonu kilku ojców: o. Adeodat od św. Teresy od Dzieciątka Jezus, o. Władysław Kluz, o. Sebastian Ruszczycki, o. Stanisław Plewa, o. Szymon Plewa, o. Andrzej Szewczyk.
WYSTRÓJ KOŚCIOŁA
Wizerunki Chrystusa
Szczególnym elementem wystroju kościoła karmelitańskiego przy ul. Rakowickiej jest krucyfiks. Umieszczony w tęczy na wysokości ok. 17 m. stanowi kopię krzyża wawelskiego królowej Jadwigi wykonaną w 1982 r. przez rzeźbiarza Michała Badkiewicza.
Naprzeciw ambony umieszczona została rzeźba Chrystusa – królujące Serce Boże. Statua dwumetrowej wysokości została wykonana w Tyrolu i poświecona w 1911 r.
Jedna z kaplic usytuowanych z tyłu kościoła poświęcona jest Praskiemu Dzieciątku Jezus. W Karmelu rozpowszechniło się Bractwo Dzieciątka Jezus. Dzięki pasji o. Michała Machejka i innych katechetów liczyło ono nawet 1500 członków. Rodzice dzieci fundowali sztandary, figurki, kwiaty, ozdoby do kościoła. Ołtarz do tej kaplicy wykonano z alabastru w Fabryce Książąt Czartoryskich „Żurawno” w 1934 r.
Łaskawe postacie Matki
W naszym kościele znajduje się kilka wizerunków Matki Boskiej. Najważniejszy, usytuowany na centralnej ścianie prezbiterium, przedstawia Niepokalaną Dziewicę i jest związany z dedykacją kościoła Niepokalanemu Poczęciu Najświętszej Maryi Panny. Jest to kopia znanego arcydzieła hiszpańskiego malarza Bartolomea Murillo wykonana na zamówienie w 1911 roku przez malarza czeskiego.
Po obu stronach tego obrazu znajdują się witraże o tematyce maryjnej. Jeden przedstawia proroka Eliasza, który ze szczytu Karmelu dostrzega mały obłok nad morzem – zapowiedź życiodajnego deszczu, a według tradycji karmelitańskiej symbol Bogarodzicielki.
Drugi witraż to wizja św. Szymona Stocka, w której otrzymuje z rąk Matki Bożej Szkaplerz Święty.
Po prawej stronie prezbiterium usytuowana jest kaplica Matki Boskiej Ostrobramskiej. W ołtarzu tejże kaplicy znajduje się kopia obrazu Matki Boskiej Miłosierdzia z Ostrej Bramy w Wilnie.
Ostra Brama została zbudowana wraz z murami miejskimi na początku XVI wieku. Nazwa ta pochodzi od południowego krańca miasta, zwanego Ostrym. W bramie umieszczono obraz Matki Boskiej namalowany prawdopodobnie w pierwszej połowie XVII wieku. Piękno, delikatność oblicza, niezwykły urok postaci Madonny ze złożonymi na piersiach dłońmi wzbudziły wielką miłość do tego słynącego cudami wizerunku. W XX wieku obraz dwukrotnie koronowano koronami papieskimi, a Matce Boskiej Ostrobramskiej nadano tytuł „Matki Miłosierdzia”. W kościele Karmelitów bosych w Krakowie znajduje się kopia podarowana przez klasztor z Czernej. Dzięki wizerunkowi Matki Miłosierdzia z Wilna kaplica kojarzy się z postacią św. o. Rafała Kalinowskiego, który urodził się w Wilnie.
Kaplica służy grupom duszpasterskim do spotkań modlitewnych. Wizerunek Maryi adorującej Słowo, które stało się Ciałem w Jej przeczystym łonie, jest dla każdego modlącego się chrześcijanina wielką pomocą w rozmyślaniu o tajemnicy Wcielenia i udziału Maryi w misterium Odkupienia człowieka.
Po lewej stronie od wejścia, z tyłu kościoła, znajduje się kaplica dedykowana Matce Boskiej Bolesnej. Zawiera ona wizerunek Maryi, której serce przenika miecz boleści. Ze względu na swój przejmujący charakter obraz ten cieszy się dyskretnym kultem wiernych. Umieszczony jest on w alabastrowym ołtarzu wykonanym w Fabryce Książąt Czartoryskich „Żurawno”. Obecnie kaplica ta służy przede wszystkim do sprawowania sakramentu pokuty jako tzw. kaplica pojednania.
Opis obrazu św. Józefa
Św. Józef to postać do odkrycia. Wydaje się, że jego czas jeszcze nie nadszedł. Tak blisko Chrystusa, na co dzień, zbudował Mu dom, żywił, miłował jak syna. Najwspanialsze ojcostwo, które tłumaczy, jak żyć dla Boga pod jednym dachem. Św. Józefa dla Kościoła odkryła św. Teresa od Jezusa, która tłumaczy, że jak inni święci są od określonych „spraw”, tak św. Józef jest od „wszystkich”, bo nawet w niebie Chrystus jest posłuszny swemu ojcu.
W kościele karmelitańskim przy ul. Rakowickiej znajduje się wiele obrazów i rzeźb świętych. Obok licznych wizerunków Najświętszej Maryi Panny poczesne miejsce zajmuje obraz św. Józefa Patrona Miasta Krakowa.
Obraz św. Józefa Oblubieńca NMP pochodzi z nieistniejącego dziś kościoła karmelitów bosych pod wezwaniem świętego Michała i świętego Józefa przy zbiegu ulic Poselskiej i Senackiej. Namalowany został przez br. Łukasza od św. Karola, karmelitę bosego w 1668 r. w klasztorze Santa Maria della Scala w Rzymie.
Postać Świętego prezentuje mężczyznę silnie zbudowanego. Twarz pełna dobroci, troskliwości i zamyślenia. Oczy pałające radością i szczęściem. Obiema rękami piastuje Dzieciątko w geście ukazywania: „oto Zbawiciel świata!” Dzieciątko rozbawione, urzekające niewinnością, trzyma w prawej rączce gałązkę z rajskimi jabłkami – symbol zbawienia, w lewej zaś różę – symbol Zbawiciela. W górnej części obrazu symbol Ducha Świętego – gołąbek – emanujący promienie na osoby Jezusa i św. Józefa. Obraz ozdabiają trzy postacie aniołów w postawie adoracji. Jeden z nich unosi nad głowa Świętego wieniec z róż. Postać Świętego na tle pejzażu pól, drzew i pasma wzgórz na horyzoncie.
Patron Miasta Krakowa
Wiek XVIII rozpoczął się dla Polski tragicznie. Stała się ona terenem walk armii szwedzkiej, moskiewskiej i saskiej. Długotrwałe wojny doprowadziły Ją do całkowitej ruiny. W ślad za zniszczeniem szły zarazy, głód i śmierć. Tak było również w Krakowie. W tej tragicznej sytuacji Magistrat miasta, inspirowany przez karmelitów bosych, zwrócił się o ratunek do św. Józefa. W 1714 r. na plenarnym posiedzeniu radni Miasta i przedstawiciele cechów w liczbie 40 osób w tajnym głosowaniu jednomyślnie wybrali św. Józefa Patronem Miasta. Wybór ten zatwierdził papież Klemens XI przez dekret Kongregacji Obrzędów w dniu 23 marca 1715 r.
Uroczyste ogłoszenie patronatu św. Józefa i oddanie miasta pod Jego opiekę odbyło się 11 maja 1715 r. W procesji pod przewodnictwem biskupa Kazimierza Łubieńskiego niesiono łaskami słynący obraz wokół Rynku. W uroczystości brali udział mieszkańcy Krakowa oraz kapituła katedralna, duchowieństwo, zakony, Magistrat, Akademia Krakowska, cechy i bractwa ze swymi chorągwiami. Przy dźwiękach dzwonów, huku dział z baszt i fortyfikacji królewskiego zamku biskup Łubieński ogłosił św. Józefa głównym patronem Krakowa i oddał pod jego opiekę wszystkich mieszkańców miasta. Św. Józef nie zawiódł pokładanych w nim nadziei. Wszyscy znaleźli u niego skuteczną pomoc i opiekę. Już w tym samym dniu uzdrowił Jana Antoniego Słowakówicza, doktora medycyny i radnego miasta.
W 1797 r. rząd austriacki zamienił klasztor na więzienie, a kościół przebudował w XIX w. na pomieszczenia sądowe. Wyrzuceni zakonnicy przenieśli łaskami słynący obraz św. Józefa do klasztoru karmelitanek bosych przy ul. Kopernika. Tam pozostawał w ukryciu przez 135 lat.
W 1932 r. karmelici bosi sprowadzili wizerunek do swego nowego klasztoru przy ul. Rakowickiej 18. Umieszczono go w oratorium zakonnym. W 1979 r., po stwierdzeniu tożsamości obrazu i zapoznaniu się z jego wspaniałą historią, zarząd klasztoru podjął decyzję wznowienia jego kultu.
Arcybractwo św. Józefa
Pierwsze Bractwo św. Józefa na ziemiach polskich powstało w Lublinie (1666), natomiast w Krakowie w 1668 przy pierwszym naszym kościele św. Michała i św. Józefa, niedaleko Wawelu. W 1690 roku Bractwo św. Józefa podniesiono do rangi Arcybractwa. W Klasztorze przy Rakowickiej zwyczajowo „wielką” dla Karmelu nowennę – (dziewięć śród) przed uroczystością św. Józefa – wprowadzono w 1912 roku, zaś dnia 19 marca 1926 roku przeor klasztoru o. Antoni Foszczyński reaktywował dawne Arcybractwo. Zgromadzeni w ponad dwudziestu kołach czciciele św. Józefa wspierali kult, organizowali składki, w każdą drugą niedzielę zbierali się na spotkaniach formacyjnych organizowanych przez dyrektora Arcybractwa, którym zwyczajowo było o. przeor. W latach 1946-1952 wydawano miesięcznik „Pod opieką św. Józefa”, którego pomysłodawcą i organizatorem był o. Józef Prus. W latach 1931-32 członkowie wspierali budowę obecnego ołtarza w nawie bocznej z szarego i białego alabastru (projekt J. Szostakiewicza), ze sceną śmierci Świętego w antepedium i obrazem pędzla Jana Bąkowskiego. Arcybractwo przetrwało burzę wojen, lecz zostało w 1949 rozwiązane przez administrację państwową.
Ołtarz św. Józefa
Pierwszy projekt ołtarza św. Józefa zrealizowano w 1932 roku, w którym umieszczono obraz pędzla Jana Bąkowskiego. Obraz, który po kasacie klasztoru św. Michała przetrwał u karmelitanek na Wesołej ( w klasztorze przy ul. Kopernika) , aż do 1932 roku, kiedy to siostry przekazały go braciom wraz z innymi obrazami. Umieszczono go w preparatorium (pomieszczenie przed chórem zakonnym), gdzie wisiał do 1979 roku. W tym to roku, z inicjatywy o. Benignusa Wanata i po ekspertyzach fachowców (m. in. prof. Wiktora Zina), postanowiono odnowić kult i wyeksponować obraz w nowym ołtarzu. Dzieła przebudowy podjął się przeor o. Mariusz Jaszczyszyn. Ukończono ją w 1980 roku pod nadzorem architekta Józefa Dutkiewicza.
Współczesny kult św. Józefa
Karmelici ofiarowali się św. Józefowi dnia 1 maja 1980 roku, a następnie, po 183 latach, dnia 19 marca 1981 roku uroczyście wznowiono kult w obecności duchowieństwa, wspólnot zakonnych oraz mieszkańców „starego i nowego” Krakowa. Do odnowienia kultu, przy „odzyskanym” obrazie, przygotowywano się w 1981 roku (co zbiegło się historycznie i znakomicie współbrzmiało z atmosferą zrywu narodowego „Solidarności”) przez uroczystą nowennę, której przewodniczyły specjalnie zaproszone wspólnoty i instytucje kościelne: biskupi Albin Małysiak i (???) Groblicki, karmelici, misjonarze, cystersi. Aktu oddania się królewskiego miasta Krakowa pod opiekę św. Józefa dokonał JE. ks. kard. Franciszek Macharski. W 1982 na nowennę roku zaproszono profesorów, między innymi: ks. prof. Tadeusza Pieronka, ks. prof. Mariana Jaworskiego, ks. prof. Jerzego Chmiela, ks. prof. Wacława Świeżawskiego. W 1986 roku uczestniczyli w tej uroczystości rektorzy krakowskich seminariów. W 1989 roku zaproszono przełożonych klasztorów i kościołów pod wezwaniem św. Józefa.
Wyobrażenia świętych
Z obu stron obrazu Niepokalanej w ołtarzu głównym umieszczone są na dwóch wysokich filarach figury św. Teresy od Jezusa i św. Jana od Krzyża wykonane z alabastru przez rzeźbiarza włoskiego Bertiniego. Św. Jan od Krzyża przedstawiony jest jako Doktor Kościoła, z piórem w ręku, a w drugiej ręce trzyma księgi mistyczne, które przyciska do serca krzyżem. U stóp jego zrywa się do lotu orzeł, symbolizujący jego wzloty duchowe ku Bogu. Podobnie św. Teresa od Jezusa przedstawiona jest z piórem w ręku, a w drugiej trzyma jedną ze swych duchowych ksiąg, których reszta spoczywa u jej stóp. Figurę św. Teresy znajdziemy również w ołtarzu kaplicy Matki Boskiej Ostrobramskiej.
Uhonorowanie małego Kolumba
Teresa od Dzieciątka Jezus został nazwana „Kolumbem” swoich czasów, gdyż odkrywała na własną rękę nowe dziedziny miłosierdzia Boga. Dla wszechmocnego Boga nie ma rzeczy niemożliwych – z taką oczywistą, prostą wiarą szła przez życie. Jej kanonizacja 17 maja 1925 roku wywołała nie lada euforię, nie tylko w środowisku karmelitańskim.
Ołtarz poświęcony jej czci zaprojektowany przez Józefa Szostakiewicza ze Lwowa powstał w związku z kanonizacją. Dnia 22 listopada 1925 roku w kolegiacie św. Floriana odbyło się poświęcenie obrazu naszej świętej, namalowanego przez Jana Bąkowskiego,.
Ołtarz przyozdabiają dwie figury aniołów, symbolizujące pokorę i miłość. Także pod mensą znajduje się figura św. Teresy, podobna, jak w sarkofagu w Lisieux, wykuta w białym alabastrze. Ołtarz poświęcono 6 lutego 1932 roku.
Innym wielkim wydarzeniem było przyznanie tytułu Doktora Kościoła naszej Świętej w 1997 roku, z czym wiązały się różne przedsięwzięcia, spotkania, uroczystości liturgiczne, organizowane również przy naszym kościele. Latem 2005 roku nasza Ojczyzna przeżywała ważne wydarzenie – peregrynację relikwii św. Teresy od Dzieciątka Jezus. W tym miejscu również Teresa doznawała chwały.
Św. Teresa od Dzieciątka Jezus wita także wszystkich wchodzących do kościoła. Jej figura stoi jako „pomnik wdzięczności”, wykonany przez Bogusława Langmana, poświęcony 3 października 1932 roku. Figura była kilkakrotnie przestawiana ze względu na „okrajanie” naszej posesji, zwłaszcza placu przed kościołem (budowa pętli tramwajowej – 1963r., budowa drogi szybkiego ruchu – 1995r.). W związku inauguracją uroczystości 100-lecia śmierci została odnowiona przez B. Kryszałowicz w 1996 roku.
W ŚRODKU I WOKÓŁ KLASZTORU
Ogród brata Witalisa
Karmel po hebrajsku znaczy ogród, coś, co wymaga pielęgnacji, ale i owocuje ku radości człowieka. Jest po to, by sycić. To jakby furtka do tajemnicy Bożego ogrodu. Troska o ogród może być najpiękniejszą metaforą życia religijnego. Wielu pamięta ostatniego ogrodnika – br. Witalisa od św. Józefa (Antoniego Naruka). Pochodził z Wileńszczyzny, wstąpił do Zakonu w 1936 roku. W 1957 roku przybył do Krakowa, gdzie przez 4 lata był zakrystianem, a od 1962 roku nieprzerwanie ogrodnikiem, aż do śmierci w lipcu 1995 roku. Zajmował się ogrodem krakowskim, gdzie swego czasu znajdowały się ule, liczne krzewy i drzewa owocowe oraz warzywne grządki, które rokrocznie wydawały ulubione przez wszystkich pomidory. Brat Witalis na święta Bożego Narodzenia miał zwyczaj obdarowywać współbraci słoiczkiem miodu. Miał też inny zwyczaj – codziennie zapisywać pogodę w swoim notatniku ogrodowym, a w czasie zimowym spędzał wolny czas na lekturze.
Biblioteka
Matka Ksawera Czartoryska zadbała od początku istnienia klasztoru o poważny księgozbiór. Już w latach 1905-1906 zgromadziła z różnych źródeł wiele cennych książek. Dzięki niej i ofiarności D. Ścisławskiego, sprowadzono książki z Odessy, Jałty i Petersburga, stąd początkiem 1910 roku konwent cieszył się zbiorem 8 tysięcy woluminów.
Obecna biblioteka służy zasadniczo wspólnocie seminaryjnej i liczy 25 tys. Woluminów oraz około 5000 starodruków.
Zastępy młodych, czyli seminarium
Wyższe Seminarium Duchowne zorganizowano 26 stycznia 1911 roku. Dnia 3 czerwca tegoż roku wyświęcono czterech braci. W roku 1925, jak notuje kronika, mieliśmy 10 kleryków a wykładowcami byli: o. Marian – teologia, Eufrazjusz – dogmatyka, historia filozofii, śpiew kościelny, o. Benedykt – literatura, o. Marek – filozofia scholastyczną, o. Józef – wymowa kościelna i historia filozofii.
Od 1952 roku przeniesiono filozofię do klasztoru w Poznaniu. Odtąd w Krakowie mieści się studium teologii. W tym czasie wykłady prowadzili: o. Emil Hebda – dogmatyka i muzyka, o. Hieronim – teologia moralna, prawo – o. Michał Machejek, liturgia – o. Walerian Ryszka i wymowa – o. Otto Filek.
Pod koniec 1956 roku otworzyły się możliwości wydawania czasopisma kleryckiego. Powstał wówczas periodyk “Juventus Teresiana”. W latach osiemdziesiątych zorganizowano kolejne pismo, tym razem już kwartalnik – „Karmel”, które przetrwało aż do 2007 roku. W najlepszym czasie miało kilka tysięcy nakładu.
Od 1980 roku, wraz z umożliwieniem wyjazdów na studia zagranicą, klerycy wyjeżdżają do Niemiec, do Austrii, do USA w celu pogłębienia znajomości języków obcych.
W 1982-1983 roku nauczali: o. Otto Filek – teologia dogmatyczna, o. Placyd Ogórek – teologia moralna, liturgika, śpiew kościelny, o. Dominik Wider – teologia fundamentalna, zagadnienia ekumeniczne, o. Honorat Gil – historia Kościoła, o. Teofil Kapusta – teologia życia duchowego, o. Michał Wróblewski – prawo kanoniczne, o. Cecylian Niezgoda – OFMConv – katechetyka, o. Oktawian Stokłosa – j. włoski, j. francuski, o. Benignus Wanat – rubryki, j. łaciński, o. Mariusz Jaszczyszyn – pedagogika. Spoza klasztoru nauczali: ks. Władysław Borowski CRL – Pismo św., o. Bonawentura Urban – teologia pastoralna, o. Roman Banasik – katechetyka, o. Izydor Borkiewicz – prawo wyznaniowe, mgr A. Malik – historia sztuki, mgr J. Sokołowski – j. angielski. W tym czasie mieliśmy 14 alumnów. Do grona wykładowców później dołączył o. Efrem Bielecki, wykładający teologię życia duchowego., o. Anastazy Gęgotek – Pismo św., o. Jerzy Gogola – duchowość, o. Wiesław Kiwior – prawo kanoniczne.
W tym czasie rozpoczęto spotkania z „ciekawymi gośćmi”: między innymi z red. Wilkanowiczem, ks. prof. Tischnerem, D. Michałowską, B. Wachowicz, M. Skwarnickim.
Najwięcej kleryków seminarium liczyło pod koniec lat 80-tych, osiągając liczbę ponad 40 osób. Obecnie jest 9 kleryków.
Rodzina szkaplerzna
Szkaplerz to szata Maryi, która okrywa zziębniętych, odartych z miłości i dobra. Jest gestem Matki, która chroni dziecko i przygarnia do siebie, nawet, jeżeli zagubiło się czy zabłąkało, a zwłaszcza, gdy czuje się bezbronne w doczesności. To szata królewska, zdobiąca i pozwalająca odzyskać godność pośród świata, który przestał już szanować cokolwiek.
Od początku istnienia klasztoru zaprowadzono księgi szkaplerzne, w których odnotowywano przyjętych, ogarniętych wspólnotą charyzmatu. Księgi liczą dwadzieścia kilka tysięcy udokumentowanych wpisów.
Wspólnota krakowska zarówno w 1950 roku, gdy rozpoczęto obchodzenie 700-lecie wizji szkaplerznej, jak również w 2001 roku, gdy obchodzono rocznicę 750-lecia, podjęła się zorganizowania inicjatyw wydawniczych, pielgrzymek, okolicznościowych uroczystości liturgicznych.
Najmłodszym – czyli katecheza i duszpasterstwo dzieci
Od września 1952 roku podjęliśmy się katechezy okolicznych szkół, gdyż nowe zarządzenia władzy komunistycznej usunęły naukę religii z planu zajęć. Odbywała się ona w sali tercjarskiej św. Anny. Trudu podjęli się o. Apoloniusz Godyń i o. Michał Machejek. Do nich później dołączył o. Roman Pająk, i o. Sylweriusz Stańczyk. Zajęcia z religii prowadzono przed lub po zajęciach w szkole. Najpierw ogarnięto troską Szkołę Żeńską św. Anny przy ul. Topolowej. Dla tej szkoły odprawiano również Mszę św. o godz. 10.00.
W kronikach znajdujemy notatkę, że w latach 50-tych nasz ośrodek skupiał blisko 3000 dzieci, z czego około 300-400 rokrocznie przystępowało do pierwszej Komunii św.
W 1966 roku uczestniczyło w pracy katechetycznej, obejmującej szkoły podstawowe średnie i wyższe, aż 6 katechetów.
Po powrocie nauki religii do szkół nasi zakonnicy kontynuowali katechizację w pobliskich szkołach podstawowych nr 3 oraz 131. Przy kościele powstało z czasem duszpasterstwo dzieci i rodzin. Jego działalność obejmowała spotkania dla ministrantów, scholi dziewczęcej, dla redakcji pisemka „Karmelek”, zajmowaliśmy się organizowaniem wyjazdów letnich i zimowisk, jasełek itp.
Wydawnictwo
Słowo pisane jest nie tylko głoszeniem Dobrej nowiny ale i mądrym jej utrwalaniem. Posługa słowa nabiera dzięki temu o wiele większego zasięgu.
Od 13 maja 1927 r. działało przy klasztorze Wydawnictwo Karmelitów Bosych, specjalizując się w tematyce z zakresu teologii życia wewnętrznego i hagiografii naszych świętych. Nakładem naszego Wydawnictwa ukazało się ponad 500 tytułów książkowych, kalendarze, materiały muzyczne, oraz periodyki: miesięcznik „Głos Karmelu” (od 1927) oraz od 1946 – „Pod opieką św. Józefa”. W serii Bibliotheca Carmelitana wydanych zostało 28 tomów z zakresu duchowości karmelitańskiej. Pierwszym dyrektorem wydawnictwa był o. Józef Prus. Szczególnie zasłużyli się dla wydawnictwa w czasie jego funkcjonowania przy ul. Rakowickiej o. Apoloniusz Godyń, o. Sebastian Ruszczycki i o. Oktawian Stokłosa.
W 1949 roku powierzono zadanie pisania grupie pisarzy, między innymi byli to: o. Bernard Smyrak, o. Otton Filek i o. Rudolf Warzecha. W czasach komunistycznych Wydawnictwo musiało mieć zezwolenie ministerstwa na każdy nowy tytuł, a te były wydawane nader skąpo. W ciągu kilkudziesięciu lat mogło się ukazać jedynie kilkadziesiąt tytułów.
Od 1994 siedziba wydawnictwa została przeniesiona do nowo wybudowanego z inicjatywy o. Oktawiana Stokłosy gmachu przy ul. Glogera 5 w Krakowie.
Promieniowanie ducha – Karmelitański Instytut Duchowości
Karmelitański Instytut Duchowości powstał w 1991 roku i mieści się w Krakowie, przy ul. Rakowickiej 18a. W 1992 roku na dwóch latach łącznie mieliśmy około 100 słuchaczy. Dyrektorem jest o. prof. dr hab. Jerzy Gogola OCD. Dwuletni cykl Studium duchowości, wprowadza w podstawy duchowości chrześcijańskiej i oferuje pogłębienie niektórych związanych z nią tematów. Organizowanie serii wykładów z cyklu Formacja do życia konsekrowanego, która ma na celu pogłębienie znajomości zagadnień związanych z konsekracją zakonną. Ośrodek Konsultacyjno-Formacyjny służy pomocą praktyczną, udzielając indywidualnych konsultacji psychologicznych oraz pomagając w formacji do głębszego życia wiarą. Formacja ta opiera się na chrześcijańskiej wizji człowieka, czerpie także ze współczesnej psychologii głębi, która stanowi cenną pomoc w poznawaniu siebie, rozeznawaniu i pełniejszym życiu wiarą. Ośrodkiem kieruje o. Tadeusz Florek OCD.
Ponadto każdego roku Instytut zaprasza na „Dni duchowości”, a okazjonalnie – na sympozja i sesje. Na publikacje Karmelitańskiego Instytutu Duchowości składają się serie wydawnicze: „Formacja zakonna” i „Karmel żywy”, rocznik Itinera spiritualia, a także inne książki. Karmelitański Instytut Duchowości współpracuje z Papieską Akademią Teologiczną w Krakowie.
Centrum Kultury Duchowej „Communio Crucis” im. Św. Edyty Stein
Po kilkunastoletniej działalności Karmelitańskiego Instytutu Duchowości w Krakowie zrodziła się potrzeba uzupełnienia tej nastawionej bardziej na działalność naukową instytucji, dlatego 18 grudnia 2005 roku powołano do życia Centrum Kultury Duchowej “Communio Crucis”, którego zadaniem ma być realizacja charyzmatu karmelitańskiego we współczesnym świecie poprzez rozwój idei duchowości. Tworząc wspólną płaszczyznę dla tych intuicji i wezwań, karmelici bosi pragną również w ramach “Communio Crucis” dać swą odpowiedź poprzez:
– organizowanie spotkań, sesji i innych form wymiany myśli popularyzujących duchowość; – wejście w logikę faktu, że Kraków został okrzyknięty “miastem duchowości” i pomoc w odnajdywaniu głębszego wymiaru rzeczywistości;
– promowanie duchowości i szukanie odpowiedzi na współczesne pytania dotyczące sfery życia duchowego i inspirowanie do rozwoju wewnętrznego;
Centrum jest z założenia formułą otwartą na spotkanie pomiędzy kulturą a duchowością, otwartą na inicjatywy artystyczne, teatralne, muzyczne i filmowe.
Do tej pory w ramach działalności Centrum zostały zorganizowane 40 większe spotkania. Zrealizowało także trzy filmy (na 400-lecie przybycia karmelitów do Polski – „W Czernej i Ostrej Bramie”, – „Elżbieta z Dijon” o bł. Elżbiecie z Dijon i „Boży buntownik – św. Rafał Kalinowski w realizacji B. Stanowskiej-Cichoń i Katarzyny Kotuli). Podjęliśmy również wezwanie Jana Pawła II do kontemplacji, spotykając się co miesiąc w ramach “Szkoły kontemplacji”.
W cyklu “Misticon” pragniemy przedstawiać najwartościowsze postaci, pobudzane bezpośrednim kontaktem z Bogiem, które wywarły wielki wpływ na historię Europy. Dzięki temu wprowadzamy w tajemnicę pięknego, wymagającego i mocnego doświadczenia Boga, które kształtuje życie. Nasza strona: www.communiocrucis.pl
Dyrektorem Centrum jest o. Marian Zawada. W przygotowaniach w zakresie planu działań i przedsięwzięć oraz w organizacji spotkań wydatnie współpracuje Bogusława Stanowska-Cichoń.
Miłość sięgająca daleko – Prowincjalny Sekretariat Misyjny
Historia naszych misji w Rwandzie i Burundi rozpoczęła się dnia 27 czerwca 1969 r., kiedy to Kapituła Prowincjalna w Krakowie, podjęła decyzję wysłania kilku zakonników na misje do Afryki. Dnia 5 lutego 1971 r. Definitorium Generalne udzieliło zezwolenia na wyjazd misjonarzy z Polski. 22 czerwca 1971 r. odbyło się w Poznaniu uroczyste pożegnanie misjonarzy. 1 września stanęli w Bujumbura – stolicy Burundi. Przez pięć miesięcy odbywali kurs języka kirundi, a następnie przez jeden rok staż pracy w różnych parafiach. W 1973 r. objęli parafię w Mpinga, prowadząc życie we wspólnocie zakonnej. Obecnie są w następujących miejscowościach: w Burundi : Musongati (parafia), Bujumbura (Studium Filozofii), Gitega (od 2 lutego b.r. Dom Rekolekcyjny w budowie) oraz w Ruandzie : w Butare / Dom Rekolekcyjny, postulat i nowicjat/i w Gahunga / parafia/. Od samego początku pobytu naszych Misjonarzy w Afryce Prowincja wspierała Misjonarzy zarówno duchowo jak i materialnie. W spontaniczny sposób wyodrębniły się dwa ośrodki: Poznań, gdzie przez wiele lat organizował pomoc Misjom O. Bogusław Woźniczka oraz Kraków, gdzie rolę taką spełniał każdorazowy Zelator Misyjny Klasztoru. Po podziale Prowincji, kiedy patronat nad Misjami powierzony został Prowincji Krakowskiej, obowiązek ten przypadł Krakowowi. Od samego początku Misji pracowała tu z wielkim poświęceniem P. Zofia Proszak, której pomagała m.in. P. Franciszka Bardecka z Krakowskiego KIK-u. Od 1980 roku jest prowadzona kartoteka wszystkich Dobrodziejów Misji, do których też wysyłamy pisemko AMAHORO. Od 1996 r. mianowany też jest Prowincjalny Sekretarz Misyjny. Pierwszym był O. Eliasz Trybała, który po postrzeleniu go podczas napadu na Klasztor w Butare przebywał kilka lat w Polsce. Następnymi Sekretarzami byli : O. Sylwan Zieliński (l997-99), O. Paweł Bęben (1999-2002), O. Maciej Jaworski /2002-2005/, O Sylwan Zieliński (2005-2006), a od 2006 r. jest nim O. Anastazy Gęgotek. Sekretarką Biura Misyjnego od wielu lat jest P. Mariola Michaldo.
Zaczyn pośród świata – Świecki Zakon Karmelitański
Zaraz po utworzeniu klasztoru erygowano III Zakon Karmelitański, w którego szeregach skupili się osoby świeckie związane z klasztorami karmelitanek krakowskich. Wiadomo, że w 1911 roku 19 osób złożyło profesję, a rozpoczynających nowicjat tercjarski było prawie 40 osób. Asystentem był zwyczajowo przeor, pierwszym – o. Ignacy Bylica.
Trzeci Zakon miał do dyspozycji tekst Reguły wydany w 1913 roku oraz z 1905 roku Podręcznik do nauki i nabożeństwa dla członków Trzeciego Zakonu Najświętszej z Góry Karmelu i św. Matki Teresy. Talentem w prowadzeniu tercjarzy wykazywał się o. Jan Baptysta Bouchaud (zm. w 1932 r.).
Poprzez zawieruchy wojenne ginęły księgi członków i kroniki, a nawet ostrożność w czasie ery komunizmu wymagała ich niszczenia. Z tego samego względu dane osobiste utrzymywano w tajemnicy, zwłaszcza, że dnia 5 sierpnia 1949 roku rozwiązano dekretem rządowym wszystkie stowarzyszenia religijne. Grupy tercjarzy zaczęły działać w sposób nieformalny.
Cenionym wizytatorem Świeckiego Zakonu w latach 1972-1981 był. O. Kajetan Furmanik (zm. w 1990 r.), także – zwłaszcza dla wspólnot śląskich – o. Mieczysław Woźniczka (zm. w 1995 r.).
W najnowszych czasach odnowienia struktur podjął się o. Włodzimierz Tochmański, który będąc w latach 1995-2006 Delegatem Ogólnopolskim Świeckiego Zakonu Karmelitów Bosych zorganizował kilka kongresów, w tym w Krakowie w 2000 roku.
Ze środowiska tercjarskiego wywodzą się inicjatywy charytatywne, ekumeniczne i formacyjne. Świeccy Karmelu żyją według Wspólnotowego programu życia i działania wspólnot lokalnych OCDS. Wydają „Żyć Karmelem w świecie”, którego redakcja jest w Krakowie. Obecnie wspólnota im. Miłosierdzia Bożego w Krakowie liczy ponad 50 osób.
Procesje Bożego Ciała
Kroniki notują, że procesja Bożego Ciała w okresie II Rzeczpospolitej szła ulicami: Lubomirskiego, Lubicz i Rakowicką. Do naszej procesji dołączały się procesje z kościoła św. Mikołaja i św. Floriana. W okresie PRL kilkakrotnie zmieniano trasę, bywały lata, w których władze nie udzieliły zezwolenia na jej przeprowadzenie. Od 1989 roku procesja szła ulicami Lubomirskiego, Topolową, Ariańską i Rakowicką. W 2009 roku nowy proboszcz ks. Tadeusz Nosek zaproponował trasę od kościoła parafialnego św. Mikołaja, ze „stacjami” w kościele Jezuitów, św. Łazarza, Parku Strzeleckim (przy pomniku Jana Pawła II), z końcową „stacją” u nas.
Rakowicka linia tramwajowa
Rakowice – najstarsza nekropolia Krakowa, zajmująca powierzchnię prawie 42 ha, dziś z około ok. 75 tys. grobami, założona w 1801 r. na terenach wsi Prądnik Czerwony, główny cmentarz Krakowa i szeregu okolicznych wsi, powstała na terenie ziem nabytych przez ówczesne władze austriackie od klasztoru OO. Karmelitów Bosych z Czernej. Wobec stałego wzrostu liczby ludności miasta kilkakrotnie zachodziła potrzeba powiększania cmentarza: kolejnych jego rozszerzeń dokonano w 1836, 1863, 1885 i 1933 r. Najstarsza część Cmentarza Rakowickiego została rozplanowana w 1839 r. przez znanego architekta Karola Kremera. To miejsce pochówku rodziców papieża Jana Pawła II – Emilii z Kaczorowskich i Karola Wojtyły oraz brata papieża – Edmunda Wojtyły a także m.in. wybitnych postaci kultury i historii Polski: Matejki, Michałowskiego, Kantora, Mehoffera, czy Marka Grechuty… W 1934 roku doprowadzono tam linię tramwajową, co uwieczniono krzyżem „za rogatkami miasta”, który obecnie stoi przy naszym kościele.
Karmelitańskie Warsztaty Liturgiczno-Muzyczne
Głównym celem organizowanych przez organistę Macieja Sternickiego i jego żonę Magdalenę Makarewicz- Sternicką warsztatów jest kultywowanie, szczególnie wśród młodzieży, wieloletniej tradycji śpiewu chorałowego Kościoła Rzymsko-Katolickiego, w tym chorału karmelitańskiego. Pragniemy w trakcie trwania warsztatów ukazać piękno muzyki liturgicznej i aktualność przesłania świętych karmelitańskich. Zgodnie z programem duszpasterskim Kościoła w Polsce pragniemy podkreślić wartość rodziny, ojcostwa i macierzyństwa i ukazać te wartości w powiązaniu z kultem Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa. Warsztaty wpisują się w obchody 100-lecia powrotu Zakonu Karmelitów Bosych do Krakowa po okresie kasat w czasie zaborów. Pierwsze warsztaty „O Matce Bożej” odbyły 5-8 grudnia 2008, „O św. Józefie” 13-15 marca 2009 roku.
Pamięć o tych, którzy odeszli
Każdy klasztor rozbrzmiewa głosami modlitw obecnie żyjących w nim zakonników. Jednak ten, kto choć trochę jest wrażliwy na specyficzną atmosferę murów wyznaczających doczesne ramy życia całkowicie poświęconego Bogu, przyzna, że atmosferę klasztoru tworzy nie tylko aktualna wspólnota, ale również pamięć o zakonnikach, którzy w tym klasztorze przeżywali swoje powołanie.
Grobowiec karmelitów bosych z naszego klasztoru znajduje się na Cmentarzu Rakowickim. Wśród ojców i braci, których doczesne szczątki tu spoczywają, znajdujemy piękne, choć niekoniecznie powszechnie znane osobowości. Wdzięczną i wciąż świeżą pamięcią wiernych cieszy się o. Sylweriusz Stańczyk – wieloletni katecheta, zakonnik pełen humoru i dobroci. Wielu uczęszczającym do naszego kościoła brakuje cichej obecności wiernego zakrystiana br. Świętosława Porębskiego, niepisanego wychowawcy wielu chłopców, którzy dziś jako dojrzali ludzie pomimo piastowanych stanowisk przyznają się z dumą i wzruszeniem do zastępu ministrantów kierowanych przez prostego brata zakonnego. Nie sposób zapomnieć o br. Marcelim – budowniczym kilkunastu kaplic na misjach w Burundi i w Rwandzie. Dopełnił swojego ofiarnego życia w klasztorze na Rakowickiej, znosząc mężnie cierpienie wywołane nowotworem.
Wielu innych zakonników dało w tym klasztorze budujące świadectwo swoim życiem. Niektórzy z nich zakończyli swoją ziemską pielgrzymkę w innych klasztorach, jednak o utrwalenie pamięci o ich świątobliwym życiu dbają ojcowie pracujący obecnie przy naszym klasztorze: o. Otto Filek od lat gromadzi i porządkuje bogatą spuściznę duchową po o. Anzelmie Gądku, a o. Szczepan Praśkiewicz przygotowuje materiały do procesu beatyfikacyjnego o. Rudolfa Warzechy.
Grupa modlitwy karmelitańskiej „Kerit”
Od wielu lat przy kościele karmelitańskim na Rakowickiej działa grupa modlitwy karmelitańskiej. Nazwa „Kerit” zaczerpnięta z Biblii została przyjęta przez grupę w 2008 roku. Kerit to potok, który Bóg wskazał prorokowi Eliaszowi, aby nad nim się schronił po wypowiedzeniu zapowiedzi suszy (1 Krl, 17, 3). Nazwa ta według Ojców Kościoła przynosi skojarzenie ze słowem „caritas” – „miłość” i przypomina o istotnym źródle, z którego czerpie każdy chrześcijanin. Kameralna ilość uczestników sprzyja spotkaniom o charakterze ściśle modlitewnym. Grupa gromadzi się na medytacji Słowa Bożego lub na Adoracji Najśw. Sakramentu. Zgłębia podczas konferencji doktrynę karmelitańskich mistrzów modlitwy oraz integruje się jako wspólnota podczas rozmów i dzielenia się przeżywanymi treściami.
Duszpasterstwo Akademickie „Karmel”
Tradycja duszpasterskiego oddziaływania na środowisko akademickie sięga w historii polskiego Karmelu odległych czasów. Klasztor Karmelitów bosych u stóp Wawelu, przy ul. Poselskiej pod wezwaniem św. Michała i św. Józefa był w XVII i XVIII w. znaczącym ośrodkiem formacji duchowej profesorów i żaków Uniwersytetu Jagiellońskiego. Klasztor przy ul. Rakowickiej również współpracuje ze społecznością uniwersytecką. Sprzyja temu bliskie sąsiedztwo z Uniwersytetem Ekonomicznym. W pamięci wielu absolwentów uczelni ekonomicznej z naprzeciwka pozostał o. Rudolf Warzecha. Niezwykle wrażliwy na duchowe potrzeby człowieka i obdarzony zdolnością nawiązywania kontaktów, przychodził z pomocą wielu młodym ludziom nawiedzającym nasz kościół. Dziś jest jednym z kandydatów na ołtarze. Trwa proces informacyjny, który odkrywa dzięki napływającym świadectwom co raz to nowe karty dyskretnej, serdecznej działalności świątobliwego karmelity bosego.
Rokrocznie duszpasterz akademicki organizuje dla studentów uczelni rekolekcje, a także odprawia dla nich Mszę św. niedzielną o godz. 18.00. Spotkania Duszpasterstwa Akademickiego „Karmel” gromadzą młodzież spragnioną pogłębienia swojej wiary i przeżycia spotkania z Bogiem w gronie rówieśników.