Tajemnica Eucharystii w pismach Edyty Stein
Z Eucharystii wypływa strumień życiodajnej wody, który podtrzymuje
i ożywia cały Kościół. Od momentu jej ustanowienia stała się źródłem nie-
wyczerpanych łask dla przybliżających się do niej z wiarą. Z niej człowiek
czerpie siły do naśladowania Chrystusa, który składa się w ofierze Bogu
za wszystkich. Na przestrzeni wieków misterium Eucharystii było źród-
łem uświęcania dla wielu ludzi. Jej zbawiennych skutków doświadczała
Edyta Stein, a doświadczenie to było tak głębokie, że pragnęła przybliżyć
je innym przykładem własnego życia i w swojej twórczości. Wychowana
w religii judaistycznej, do wiary chrześcijańskiej musiała intensywnie dora-
stać. Starała się poznać i zrozumieć misterium Eucharystii, aby bardziej
umiłować Chrystusa wydającego się z miłości do każdego człowieka. Edyta
Stein pisała o mszy świętej, czerpiąc z nauczania Soboru Trydenckiego,
ale jej myśli wybiegały w przyszłość. W swoich pismach nie ograniczy-
ła się tylko do samej nauki o Eucharystii, ale szczególnie podkreślała jej
wpływ na rozwój życia duchowego człowieka. Tematyka sakramentu
Eucharystii była już podejmowana w pracach badających naukowy doro-
bek Edyty Stein, ale w zawężonym zakresie, uwzględniając tylko niektóre
jej dzieła2. W niniejszej pracy autorka podjęła się refleksji teologicznej
nad problematyką Eucharystii w pismach Edyty Stein. Ukazała badane
zagadnienie w systematyczny sposób, odwołując się do większości dzieł
świętej obejmujących temat Eucharystii. Starała się wydobyć nie tylko
bogactwo, aktualność, ale także nowatorskość jej myśli, które wydają się
szczególnie cenne dla współczesnego człowieka.
1. Eucharystia w Piśmie Świętym, Tradycji i nauczaniu Kościoła
Edyta Stein wychowała się i wzrastała w tradycji judaistycznej, dlatego
zgłębiając temat Eucharystii, miała doskonałą znajomość figur występują-
cych w Starym Testamencie, które zapowiadały wieczerzę Pana. Podjęła
się w swoich rozważaniach refleksji nad mszą świętą w świetle naucza-
nia biblijnego i tradycji patrystycznej. Znała wnikliwie nauczanie Soboru
Trydenckiego, który określił główne prawdy o Eucharystii i uporządko-
wał kwestie dotyczące liturgii mszalnej. Jej rozważania otwierają jednak
na bardziej wnikliwe rozumienie rzeczywistości Eucharystii. Zbliżyła się
w nich do nauczania Soboru Watykańskiego II, który podkreślił znacze-
nie Pisma Świętego i Tradycji dla doktryny Kościoła3. Uczyniła swoisty
krok naprzód w zrozumieniu tajemnicy Eucharystii. Uwydatniła szcze-
gólną wartość Starego Testamentu w spojrzeniu na ten sakrament.
W sposób szczególny ukazała łączność modlitwy i rytów Starego
i Nowego Przymierza w dziele Das Gebet der Kirche4. Opisała ostatnią wie-
czerzę, podczas której Chrystus odmówił błogosławieństwo i dokonał roz-
dzielenia chleba i wina. Te dwa elementy należały do rytu wieczerzy pas-
chalnej, lecz podczas wieczerzy Chrystusowej otrzymały nowy sens. Jezus
wypełnił symbolikę chleba i wina, wypowiadając słowa:,,Bierzcie i jedz-
cie, to jest ciało moje” (Mt 26, 26) oraz podnosząc kielich:,,Pijcie z niego
wszyscy, bo to jest moja krew Przymierza, która za wielu będzie wydana
na odpuszczenie grzechów” (Mt 26, 28). Dawne błogosławieństwo wypo-
wiedziane przez Chrystusa stało się słowem ożywiającym. Owoce ziemi
przemieniły się w Jego Ciało i Krew. Chrystus dziękował za dzieło zba-
wienia, a także przez nie, bo ono samo było uwielbieniem Trójjedynego
Boga. Złożył Bogu ofiarę z siebie w imieniu całego świata i w ten spo-
sób wezwał świat, by wraz z Nim czynił dziękczynienie. To nieprzerwa-
ne oddawanie się Chrystusa Ojcu stanowi jedno wielkie dziękczynienie,
czyli Eucharystię5 .
Święta ukazała, że eucharystyczny charakter modlitwy występuje
w hebrajskich księgach Pisma Świętego6 . W Starym Testamencie obra-
zem stworzenia oddającego chwałę Panu były Namiot Spotkania i świą-
tynia Salomona. W Przybytku Świadectwa w Miejscu Świętym stawał
najwyższy kapłan, który był namaszczony do sprawowania służby przed
Bogiem. W nowej świątyni zbudowanej z żywych kamieni to sam Jezus stał
się Najwyższym Kapłanem i ofiarą na ołtarzu7 . Edyta Stein napisała, że
Chrystus rozpieczętował arcykapłańską tajemnicę. W Starym Testamencie
raz w roku w Święto Pojednania arcykapłan wchodził do Miejsca Świętego
i modlił się przed obliczem Pana za samego siebie, za swój dom i za całe
zgromadzenie Izraela. Krwią młodego cielca i kozła skrapiał przebła-
galnię, aby dokonać przebłagania za grzechy synów Izraela. Najwyższy
kapłan był cieniem Jezusa – Wiecznego i Najwyższego Kapłana. Chrystus
bowiem nie potrzebował składać za siebie ofiary przebłagania, gdyż był
bez grzechu. Nie musiał także czekać na oznaczoną godzinę, by wejść do
Najświętszego Miejsca w świątyni. On stał zawsze przed obliczem Ojca,
a Jego dusza była Miejscem Przenajświętszym. Nie krył się przed Panem
w obłoku kadzielnym, gdyż patrzył w oblicze Boga8 .
Edyta Stein, zgłębiając prawdy wiary, sięgnęła również po dzieła Pseudo‑
‑Dionizego Aeropagity, syryjskiego autora z piątego wieku9 . W Kościele
był on już od szóstego wieku uznawany za autorytet 10 . W Wege der
Gotteserkenntnis na przykładzie teologii symbolicznej Dionizego Aeropagity
zarysowała przejście od świata naturalnego do nadnaturalnego. W pracy
nie rozwinęła samego tematu Eucharystii, ale zawarte rozważania pozwa-
lają głębiej wniknąć w tajemnicę tego sakramentu. Ukazała, że dzięki
obrazom zmysłowym człowiek ma łatwiejszy dostęp do rzeczywistości
duchowych. Odwołała się do znaczenia symbolu jako obrazu czerpane-
go ze świata naturalnego doświadczenia, którymi biblijni autorzy okre-
ślali Boga (umożliwiając w ten sposób zrozumienie Jego istoty)11. Edyta
Stein ukazała, że symbolem w postaci tajemniczego objawienia, a jedno-
cześnie zasłoną było człowieczeństwo Chrystusa do Jego bóstwa. Jeszcze
bardziej tajemniczo to Jego bóstwo i człowieczeństwo ukrywa się i jed-
nocześnie objawia się w formach chleba i wina12. Za Dionizym podawała
także, że Pismo Święte może pozostać księgą niedostępną, jeśli nie nastą-
pi szczególna pomoc daru łaski. Człowiek wówczas zatrzymuje się na bez-
pośrednim znaczeniu słów i nie jest w stanie przeniknąć wyłaniających
się przed nim obrazów. Jeśli jednak przyjmie dar wiary, to Bóg pozwala
się znaleźć szukającym Go. Pan jednak musi wyjaśnić tajemniczy sens,
podobnie jak uczniom zdążającym do Emaus rozświetlił przepowiednie
mesjańskie w powiązaniu ze swą męką i chwałą13.
W ostatnim etapie działalności naukowej w świecie Edyta Stein poświę-
ciła się rozwojowi pedagogiki katolickiej w Niemczech. Opracowała serię
wykładów, które ukazały się w książce Was ist der Mensch? Theologische
Anthropologie. Nauka Kościoła zajmuje w niej najwięcej miejsca14.
rozdział autorka poświęciła charakterystyce sakramentów. Szczegółowo
opracowała temat Eucharystii. Przytoczyła dogmaty z tego zakresu i opa-
trzyła je własnym komentarzem. Opierała się głównie na oficjalnych
wypowiedziach zawartych w dziele: H. Denzinger, C. Bannwart, Enchiridion
symbolorum, definitionum et declarationum de rebus fidei et morum, Fryburgi
Brisgoviae. Prawdopodobnie święta korzystała z wydania z roku 1928 15 .
Ukazała miejsca tego sakramentu w życiu chrześcijanina, posługując się
wybranymi wypowiedziami Soboru Trydenckiego 16 . Choć temat ujęty
został aspektowo, zawiera kluczowe stwierdzenia soborowe i odznacza
się ich dokładną analizą. Edyta Stein na początku ukazała, że Eucharystia
stanowi centralny sakrament. Zawiera bowiem w sobie człowieczeństwo
Chrystusa. Formą zaś są słowa Odkupiciela, którymi ustanowił ten sakra-
ment. Mocą tych słów wypowiadanych przez kapłana w imię Chrystusa
substancja chleba przeobraża się w ciało, a substancja wina w krew
Chrystusa (D 1320–1321 (698))17 . Edyta Stein podkreśliła podwójne zna-
czenie Eucharystii. Dla każdego chrześcijanina jest,,codziennym chlebem”,
który karmi jego życie łaski. Natomiast dla wszystkich odkupionych stano-
wi sakrament jedności, który łączy wszystkie członki Mistycznego Ciała18
.
W swojej pracy Edyta Stein szczególnie pochyliła się nad zagadnie-
niem realnej obecności Chrystusa w sakramencie Eucharystii. Jezus
Chrystus, prawdziwy Bóg i prawdziwy człowiek po konsekracji chleba
i wina znajduje się prawdziwie, rzeczywiście i substancjalnie pod obie-
ma postaciami. Pan ustanowił ten sakrament podczas ostatniej wie-
czerzy, w której wydał swoje ciało i swoją krew (D 1636–1637 (874)) 19 .
Sakrament ten jest pokarmem duszy, lekarstwem wyzwalającym od
win i zadatkiem przyszłej chwały (D 1638 (875)) 20 . Zatem Bogu pod tymi
postaciami należy się uwielbienie. Pan cieleśnie obecny znajduje się
w Najświętszym Sakramencie (D 16422 (877))21. Po przytoczeniu stwier-
dzeń na temat realnej obecności święta poruszyła kwestię przyjmo-
wania Komunii Świętej (D 3375 (1981))22. Zwróciła uwagę na żywą tro-
skę o jak najczęstsze przyjmowanie Komunii Świętej, gdyż łączy ona
z Mistycznym Ciałem i pomnaża łaski23. Edyta Stein przy opisywaniu
sakramentu Eucharystii nie ujęła go jako ofiary, na co szczególną uwa-
gę zwracał Sobór Trydencki. Uczyniła to jednak przy omawianiu sakra-
mentu kapłaństwa, z którym nierozerwalnie łączy się Najświętsza Ofiara.
Chrystus podczas ostatniej wieczerzy zostawił Kościołowi widzialną
ofiarę na uobecnienie krwawej ofiary, mającej się raz dokonać na krzy-
żu. W ofierze dokonującej się podczas mszy świętej jest obecny i zostaje
bezkrwawo ofiarowany sam Chrystus (D 1740 (938))24. Rozważania świę-
tej zawarte w tym dziele są interesujące z historycznego punktu widze-
nia, natomiast nie można spodziewać się odniesień do współczesności25 .
Szerzej jednak samą istotę Eucharystii omawia w innych swoich dzie-
łach analizowanych w kolejnych rozdziałach.
2. Istota Eucharystii
Edyta Stein podkreślała, że Eucharystia jest sercem Kościoła i pokarmem
dla poszczególnej duszy 26 . Później Sobór Watykański II także zaakcento-
wał tę prawdę, że Eucharystia jest źródłem i szczytem życia Kościoła 27 .
Twórczość Edyty Stein wyprzedzała jej czasy. Jan Paweł II w encyklice
Ecclesia de Eucharistia wskazał, że do zrozumienia tajemnicy Eucharystii
przyczynia się zdolność łączenia krytycznej myśli z,,przeżyciem wiary”
Kościoła oraz głębokie pojmowanie rzeczywistości duchowych 28 . Edyta
Stein w ten sposób zgłębiała prawdę o Eucharystii i jej istocie. Ukazała
jak wielki skarb stanowi ona dla Kościoła i każdego człowieka.
Edyta Stein w swoich pismach najczęściej ujmowała mszę świętą jako
ofiarę. Istotny wpływ na takie spojrzenie miało zgłębianie nauki Soboru
Trydenckiego przez świętą, ale także osobiste przeżywanie tego miste-
rium. Edyta Stein po nawróceniu na wiarę katolicką codziennie uczest-
niczyła w Eucharystii i z niej czerpała siły29 . Szczególnym wyrazem jej
duchowości eucharystycznej są słowa z odczytu, które zawarte zostały
w książce Die Frau. Podkreśliła, że kiedy przystępuje się do ołtarza, nie
chodzi o małe, osobiste sprawy, ale o wielką ofiarę pojednania. Człowiek,
uczestnicząc w niej, może obmyć i rozweselić serce, a w czasie ofiarowa-
nia złożyć siebie Bogu ze swoim działaniem i cierpieniem 30 .
W wykładzie Eucharistische Erziehung wygłoszonym podczas Diecezjalnego
Kongresu Eucharystycznego w 1930 w Spirze święta przemawiała nie tyl-
ko jako teoretyk, ale także jako praktyk czerpiący obficie ze swojej kato-
lickiej tożsamości31. Ukazała, że Zbawiciel oddał swoje życie na Kalwarii
za wszystkich ludzi, a w każdej Eucharystii ponawia ofiarę krzyżową na
ołtarzu32. Zaakcentowała sakramentalną obecność Chrystusa aż do końca
wszystkich dni33. W dziele Der Aufbau der menschlichen Person odnajdzie-
my stwierdzenie, że śmierć Bożego Syna otworzyła grzesznej ludzkości
bramy życia wiecznego. Chrystus odnawia we mszy świętej ofiarę krzy-
żową i w ten sposób człowiek ma możliwość przyjęcia osobiście i w wol-
ności owoców odkupienia34. W Kreuzeswissenschaft natomiast jest mowa
o tym, że we mszy świętej dla każdego wiernego urzeczywistnia się jego
śmierć z Chrystusem na krzyżu, aby mógł wraz z Nim zmartwychwstać35
.
Edyta Stein w Das Gebet der Kirche zwróciła uwagę, że Chrystus w każ-
dej Eucharystii składa ofiarę z siebie. Czyni to w imieniu całego stworzo-
nego świata, którego sam jest Prawzorem i który przyszedł wewnętrz-
nie odnowić i doprowadzić do doskonałości. Napisała, że we mszy świętej
łączą się czynności ofiarnicze i uczta ofiarna z chwałą Boga. Wyrazem
liturgicznej jedności Kościoła niebiańskiego i ziemskiego, który składa
Panu dziękczynienie przez Chrystusa, są prefacja i sanctus we mszy świę-
tej. Zanim jednak Kościół ziemski połączy się z zastępami niebieskimi
w śpiewie wychwalającym świętość Boga, potrzebuje się dobrze przygoto-
wać. Kapłan przed przystąpieniem do ołtarza prosi Boga o oczyszczenie,
a wraz z nim proszą wierni. Podczas ofiarowania modli się wielokrotnie
o odpuszczenie grzechów dla siebie, dla obecnych i dla wszystkich, na
których mają spłynąć owoce Najświętszej Ofiary. Eucharystia jest ofiarą
przebłagania, która przemienia wierzących, otwiera niebo i czyni zdol-
nym do składania Bogu dziękczynienia. Gdy Chrystus wziął kielich, czynił
dzięki. Czynił to także przed zdziałaniem cudu. Dziękował, bo wiedział,
że będzie wysłuchany przez Ojca w niebie. Dziękował za Boską moc, któ-
rą nosił w sobie, a która była niewidoczna dla ludzkiego oka. Dziękował
za dzieło zbawienia będące uwielbieniem Trójcy i mające doprowadzić
do pierwotnej piękności Jego obrazu w stworzeniu zniekształconym
przez grzech. To nieprzerwane oddawanie się Chrystusa Ojcu na krzy-
żu, w ofierze mszy świętej i chwale nieba stanowi jedno wielkie dzięk-
czynienie, czyli Eucharystię. Całe stworzenie jest wezwane do oddawa-
nia czci Bogu 36 .
Święta ukazała również w Das Gebet der Kirche Eucharystię jako ofiarę
paschalną. Napisała, że Chrystus podczas ostatniej wieczerzy jako wierny
prawu Izraelita odmówił dawne błogosławieństwo nad chlebem, winem
i płodami ziemi. Uczta ta, wspólnie przeżyta z uczniami, była wypełnie-
niem obowiązku religijnego, ucztą paschalną ustanowioną na pamiątkę
wyprowadzenia Żydów z niewoli egipskiej. Słowa wypowiedziane przez
Chrystusa nabrały w niej jednak nowego znaczenia. Chleb i wino stały
się przez ożywczą moc słowa Ciałem i Krwią Chrystusa. To, co służyło do
wzrostu ludzkiego ciała, uległo przemianie, przyjęte z wiarą przemienia
człowieka, wprowadzając go w jedność życia z Chrystusem37 .
Podejmowany przez Edytę Stein w różnych pismach temat Eucharystii
ukazuje istotę tajemnicy śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa.
Święta podkreśliła w nich rzeczywistą i substancjalna obecność Jezusa
Chrystusa w Eucharystii. Wybrane przez nią aspekty nie są zbiorem
pewnych elementów, ale stanowią spójną całość. Jej nauka o Eucharystii
przyczyniła się również do określenia bardziej precyzyjnego pojęcia sub-
stancji i przypadłości w filozofii38
. Takie ujęcie Najświętszej Ofiary napro-
wadza na potrzebę ukazania w jej pismach kształtującej mocy Zbawiciela
Eucharystycznego.
3. Skutki Eucharystii
Edyta Stein, omawiając zagadnienie Eucharystii, najwięcej miejsca
poświęciła skutkom Najświętszej Ofiary. Jej dzieła zasługują na szcze-
gólną uwagę, gdyż przez nie święta chciała przyczynić się do pogłębie-
nia chrześcijańskiego życia wiernych. Z jednej strony przytaczała treści
doktrynalne, z drugiej jednak szukała wspólnego języka z ludźmi swojej
epoki. Jej dzieła, zwłaszcza dzisiaj w czasach liberalizmu ideologiczne-
go i przy ogromnych możliwościach genetycznej manipulacji, nabierają
nowego znaczenia. Święta już w czasach nazistowskich wskazała, że życie
z Jezusem Chrystusem, w Nim i w Jego Kościele może zmienić człowieka,
aby stał się zdolny do wolności, do poznania prawdy i do dobra 39 . Warto
podkreślić także rys personalistyczny pism świętej. W centrum jej nauki
duchowej stoi człowiek w szczególnym odniesieniu do Boga. Jej nieoce-
niony wkład w dorobek personalizmu chrześcijańskiego wykorzystuje
współczesne nauczanie Kościoła.
Sama Edyta Stein obficie czerpała z sakramentu Eucharystii. Była
zasłuchaną uczennicą w szkole Chrystusa Eucharystycznego, który odsło-
nił jej tajemnicę swojej śmierci i zmartwychwstania. Głoszona przez nią
nauka była wynikiem jej osobistego doświadczenia. Edyta Stein otworzy-
ła się na dar łaski i stopniowo dorastała do tego, co stanowiło rdzeń jej
nauki duchowej i charyzmatycznego posłannictwa 40 . Ona w swoich pis-
mach nie dała czysto teoretycznych wskazówek, ale prowadziła drogą,
którą sama przeszła. Na niej zrozumiała, że bez krzyża nie można naśla-
dować Chrystusa i wejść do Jego chwały41. Była to dla niej prawda żywa
i aktywna. Wyraziła przekonanie, że kto pragnie posiąść wiedzę krzyża,
musi podjąć praktykę krzyża42. Poznanie woli Bożej i umocnienie sił do
niesienia codziennego krzyża czerpała z Najświętszej Ofiary.
W Das Gebet der Kirche święta podkreśliła, że wszyscy biorący udział
w Eucharystii i przyjmujący ciało i krew Chrystusa stają się członkami
Mistycznego Ciała, które ożywia i w których panuje Duch Święty. Każdy
wierny, należąc do Chrystusowego Ciała, składa siebie na ofiarę przez
Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie oraz łączy się z Jego wieczystym
dziękczynieniem43. Podobnie w Die Frau napisała, że coraz głębiej i sil-
niej wrasta w Mistyczne Ciało Chrystusa człowiek, który spotyka się ze
Zbawicielem w Eucharystii i tam z Nim omawia swoje sprawy, daje się
oczyszczać uświęcającej mocy ołtarza, oddaje się Chrystusowi w ofie-
rze i przyjmuje Go w Komunii Świętej44. Dusza trwająca blisko euchary-
stycznego Zbawiciela zostaje wyniesiona poza ciasnotę indywidualno‑
‑osobistego życia.
Edyta Stein w swoich dziełach wielokrotnie ukazywała, co ozna-
cza w praktyce żyć życiem Eucharystii. Szeroko rozwinęła tę kwestię
w Eucharistische Erziehung. Napisała, że Chrystus z rozkoszą przebywa
z synami ludzkimi. Bóg przez sakramentalną obecność wypełnił swoją
obietnicę, że będzie przebywał z ludźmi do końca świata. W każdej mszy
świętej przybliża człowiekowi pełnię łask. Jeśli ktoś uczestniczy w niej
z sercem pełnym wiary, zostaje oczyszczony w krwi Baranka i duchowo
odnowiony. Im częściej karmi się ciałem i krwią Chrystusa, tym mocniej-
sze i głębsze staje się jego zjednoczenie z Bogiem. Chrystus w sakramencie
ołtarza oczekuje na wierzących w Niego i bierze na siebie ludzkie ciężary,
umacnia, doradza i wspomaga. Pozwala również uczestniczyć we włas-
nym życiu, a wówczas wyrywa z ograniczeń ludzkiej egzystencji i prze-
nosi w przestrzeń królestwa Bożego. Przeżywanie Eucharystii sprawia
zatem, że sprawy Chrystusa stają się bliskie wierzącym, coraz ściślej łączą
się z Nim, a w Nim ze wszystkimi, którzy należą do Pana 45 .
W Der Aufbau der menschlichen Person podkreśliła, że kto uczestniczy
w Eucharystii ze świadomością własnej grzeszności i z żywym pragnie-
niem odkupienia, a także z właściwym usposobieniem ofiaruje siebie
z darami składanymi na ołtarzu, ten zostaje przemieniony w Chrystusa
i staje się żywym członkiem Mistycznego Ciała. Wierzący przyjmujący
Pana w Komunii Świętej nosi Go w sobie, żyje w Chrystusie, a Chrystus
w nim 46 . Żyjąc życiem Eucharystii, człowiek jest zdolny wyjść całkowicie
z ciasnoty własnego życia, a wrastać w nieskończone życie Chrystusa47
, co
Edyta Stein zaakcentowała w swoim wykładzie Das Weihnachtsgeheimnis.
Menschwerdung und Menschheit. Najświętsza Ofiara ukazuje w nowym
świetle rdzeń wiary, sens historii świata, tajemnicę wcielenia i odkupie-
nia. Wprowadza człowieka w historię zbawienia, przeżywaną ciągle na
nowo w poszczególnych cyklach roku kościelnego. W ten sposób czło-
wiek nabiera ducha ofiary, co uzdalnia go do poświęcenia siebie i swoich
małych spraw dla wielkiego dzieła zbawienia48 .
Święta była także autorytetem w sprawach kwestii kobiecych. Dokonała
wnikliwych analiz dotyczących roli kobiety w społeczeństwie i Kościele49
.
Nie mogła zatem nie ukazać, jaki wpływ na życie kobiety ma uczestni-
ctwo we mszy świętej. Napisała w Die Frau, że tylko dzięki codziennej
Eucharystii kobieta kształtuje się w duchu Boskiej miłości, umie zapo-
mnieć o sobie, wyrzeka się osobistych pragnień i praw, jest otwarta na
cudzy ból i potrzeby. Podkreśliła, że tylko moc łaski może uwolnić ludzką
naturę od jej słabości, oczyścić i dać miejsce życiu Bożemu 50 .
Eucharystia ma na celu uwielbienie Boga i uświęcenie człowieka. Edyta
Stein w swoich pismach pochyliła się szczegółowo nad tymi prawdami,
by stały się one dla każdego zrozumiałe i owocne. Podkreśla, że jeśli czło-
wiek uczyni mszę świętą centrum swojego życia, wówczas pogłębia i oży-
wia się w nim miłość ku Bogu. Człowiek jest zdolny wyjść z ciasnoty włas-
nego myślenia i rozpocząć drogę naśladowania Chrystusa.
Podsumowanie
W wielu pismach Edyty Stein temat Eucharystii był przedmiotem jej
głębokich, teoretycznych rozważań. Choć dzieła pochodzą z różnych eta-
pów jej twórczości, łączy je wnikliwa i rzeczowa analiza badanej rzeczy-
wistości, którą święta wyniosła z filozoficznej szkoły Edmunda Husserla.
Przekroczyła w nich jednak granice rozumu i dała się prowadzić Bożej
łasce. Pozwoliło jej to jeszcze wnikliwiej i z nowej perspektywy pochy-
lić się nad zagadnieniem Eucharystii. Ukazała, jak istotną rolę w życiu
Kościoła i każdego człowieka odgrywa sakrament Eucharystii. Szczególnie
zajęła się ukazaniem zależności i związku pomiędzy Eucharystią a życiem
duchowym człowieka. Wskazała, że świadome przeżywanie tego miste-
rium wyrywa z ograniczeń ludzkiej egzystencji i otwiera na świat Bożego
królestwa. W tym świetle człowiek widzi wielkie i małe sprawy we właś-
ciwej perspektywie oraz staje się gotowy do ofiarnej miłości. Kto zatem
sięga po dzieła świętej, ten odkrywa, że Eucharystia stanowiła nieodłącz-
ną część jej osoby, a podejmowane rozważania tchną pewnością płynącą
z jej własnego doświadczenia.
Bibliografia
Adamska J. I., Święta Edyta Stein, Kraków 2003.
Adamska J. I., Wprowadzenie, w: E. Stein, Autoportret Edyty Stein w jej twórczości.
Wybór pism duchowych, Poznań 1999, s. 9–18.
Beckmann B., Einführung, w: E. Stein, Wege der Gotteserkenntnis. Studie zu Dionysius
Areopagita und Übersetzung seiner Werke, Freiburg im Breisgau 2003, s. 2–20 (Edith Stein
Gesamtausgabe, 17).
Beckmann‑Zöller B., Einführung, w: E. Stein, Was ist der Mensch? Theologische
Anthropologie, Freiburg im Breisgau 2005, s. IX–XXIX (Edith Stein Gesamtausgabe, 15).
Fermin F. J. S., Edyta Stein – część I. Życie, tłum. M. Drozdowicz, Poznań 2009.
134
s. Katarzyna Feduś
Gadacz T., Fenomenologia Edyty Stein, w: Jeśli Bóg jest… Księga jubileuszowa na siedemdzie
siąte urodziny Ojca Profesora Jana Andrzeja Kłoczowskiego OP, red. J. Barcik, G. Chrzanowski,
Kraków 2007, s. 101–113.
Gerl H. B., Unerbittliches Licht. Edith Stein – Philosophie, Mystik, Leben, Mainz 1991.
Gogola J. W., Mistycy i mistyka Karmelu, Kraków 2007.
Jan Paweł II, Encyklika Ecclesia de Eucharystia, w: Eucharystia sercem Kościoła,
Warszawa 2005, s. 170–226.
Oben F. M., Życie i dzieło św. Edyty Stein, Gdańsk 2006.
Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna Dei Verbum.
Sobór Watykański II, Konstytucja Sacrosanctum Concilium.
Stallmach J., Dzieło Edyty Stein w polu napięcia między wiedzą i wiarą,w: Tajemnica osoby
ludzkiej. Antropologia Edyty Stein, tłum. i oprac. J. Machnacz, Wrocław 1999, s. 113–123.
Stein E., Bildung und Entfaltung der Individualität, Freiburg im Breisgau 2001 (Edith
Stein Gesamtausgabe, 16).
Stein E., Das Gebet der Kirche, w: Geistliche Texte I, Freiburg im Breisgau 2009, s. 44–58
(Edith Stein Gesamtausgabe, 19).
Stein E., Das Weihnachtsgeheimnis. Menschwerdung und Menschheit, w: Geistliche Texte I,
Freiburg im Breisgau 2009, s. 2–14 (Edith Stein Gesamtausgabe, 19).
Stein E., Der Aufbau der menschlichen Person, Freiburg im Breisgau 2004 (Edith Stein
Gesamtausgabe, 14).
Stein E., Die Frau. Fragestellungen und Reflexionen, Freiburg im Breisgau 2000 (Edith
Stein Gesamtausgabe, 17).
Stein E., Kreuzeswissenschaft. Studie über Johannes vom Kreuz, Freiburg im Breisgau
2003 (Edith Stein Gesamtausgabe, 18).
Stein E., Was ist der Mensch? Theologische Anthropologie, Freiburg im Breisgau 2005
(Edith Stein Gesamtausgabe, 15).
Stein E., Wege der Gotteserkenntnis. Die Symbolische Theologie des Areopagiten und ihre
sachlichen Voraussetzungen, w: Wege der Gotteserkenntnis. Studie zu Dionysius Areopagita
und Übersetzung seiner Werke, Freiburg im Breisgau 2003, s. 22–23 ((Edith Stein
Gesamtausgabe, 17).
Zyzak W., Fundamentalna rola wiary w życiu i pismach świętej Teresy Benedykty od
Krzyża (Edyty Stein), Kraków 2005.
Zyzak W., Kobieta według Edyty Stein (świętej siostry Teresy Benedykty od Krzyża),
Kraków 2002.
Polonia Sacra 21 (2017) nr 1 (46) ∙ s. 121–134
s. Katarzyna Feduś1
Koinonia św. Pawła